ÇÖMLEKTE YEMEK LEZZETLİ DEMEK!

Her gün gelişen ve değişen pişirme teknolojilerine rağmen 8 bin yıllık geçmişe sahip çömlekçilikle elde edilen ürünler bugün bile ilgi görüyor. Bakır, döküm, alüminyum, titanyum, seramik, çelik ağırlıklı pişirme kaplarına rağmen, kimileri çamur haline getirilen killi toprakla üretilen değişik büyüklükteki yemek tenceresi, tencere kapağı, su testisi, güveç, sütlaç kâsesi, yoğurt kâsesi, alabalık kiremidi, sarma taşı gibi ürünleri tercih ediyor.  Değişik kaynaklardaki bilgilere göre, çömlek yapımı Anadolu, Kuzey Suriye ve Kuzey Mezopotamya’da yaklaşık 8200 yıl önce ortaya çıktı. 2000 yılda dünyaya yayıldı. Anadolu'da ilk çarklı çömlekçiliğe ait bulgulara günümüzden yaklaşık beş bin yıl önce ilk kez Kayseri dolaylarında, Alişar'da, Boğazköy'de ve Truva'da rastlandı.  Osmanlı devrinde su küpleri, kavanozlar, su testileri gibi kaba eşya, sırlı ve sırsız pişmiş topraktan yapıldı.  NASIL YAPILIYOR Çömlek yapımında kullanılacak kil, içindeki taşlardan ayıklanarak el ya da çömlekçi çarkında şekillenmeye hazırlanıyor. İstenilen şekil verildikten sonra balçığın suyunu kaybetmesi, sertleşmesi için ilk fırınlama yapılıyor. Çömlek içine konulan malzemenin dışarıya geçmemesi için veya süslemek amacıyla ihtiyaç duyulursa sırlanıyor ve sırrın sabitlenmesi için ikinci kez fırınlanıyor. Çömlek elle ya da kazıma yöntemiyle üzerine farklı renklerde kil sürülerek ya da içine boya karıştırılan sırlarla süsleniyor. Krem renk fon üzerine koyu yeşil, mor, lacivert, kobalt mavisi ve turuncu renklerle insan ve hayvan figürleri, çiçek motifleri, geometrik desen ve süslemeler yapılabiliyor. Günümüzde çömlekten amacına göre değişik büyüklükte yemek tenceresi, tencere kapağı, su testisi, güveç, sütlaç kâsesi, yoğurt kâsesi, alabalık kiremidi, sarma taşı gibi ürünlerin yanı sıra dekoratif süs eşyaları da yapılıyor. Çömlekçilik, Eskişehir, Manisa, Bilecik, Nevşehir, Avanos, Adapazarı, Bursa, Balıkesir, Menemen, Kütahya, Konya ve Diyarbakır gibi birçok yerde yapılıyor.  Odun ateşinde çömlekte pişen bir yemeğin tadının farklı olduğunu değişik tatlarla arası iyi olanlar bilir.  Uzmanlar, tüketilen besinlerin besleyicilik özelliklerini kaybetmemesi için pişirmenin de önemine dikkat çekiyor.  ÇÖMLEK YEMEĞİNİN LEZZETİNİ YİYEN BİLİR Adana’da yıllardır çömlek mutfak eşyaları satan Adem Umay, bu kaplarda yapılan yemeklerin tadına doyum olmayacağını söyledi. Umay, son zamanlarda değişik lezzetler denemek isteyenlerin çömlekten yapılan kapları tercih ettiğine dikkat çekerek, “Çömlek, yemekleri hem lezzetli hem sağlıklı pişiriyor” dedi. Umay, her geçen gün değişen pişirme teknolojilerine rağmen çömlek kaplara gösterilen ilginin bitmediğine vurgu yaparak, “Çömlek kapta daha önce yemek yapmış olanlar, onun lezzetini ne bakırda ne çelikte buluyor” diyor.  Günümüzde çömlek yapımının elde ve fabrika usulü şartlarda devam ettirildiğini kaydederek, “İnsanlar, yüzyıllarca yemek pişirmede, su saklamada çömlekleri kullanmış. Önemli tarihi kalıntılarda çömleklere rastlanıyor. Bugün ağırlıklı olarak halen İç Anadolu, Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgelerinde çömlek kullanımı yaygın. Günümüzde teknolojinin gelişmesi ile birlikte çömlekler yerini madeni mutfak eşyalarına bıraktı. Ancak daha önce çömlek kapları kullananlar, onun verdiği tadı, besini yeni tencere tavalarda bulamaz” diye konuştu.  PEYNİR VE YAĞ SAKLIYORLARDI  Umay, eskiden yemek pişirilen, peynir, tereyağı, pekmez, kuru gıda saklanan; su konulan çömleklerin, gelişen sanayi ürünlerine karşı direnemediğini çömlekçiliğin de azaldığını vurguladı. Hammaddesi toprak olan çömlek kapların  birçoğunun hem geçim kaynağı, hem de vazgeçilmez ev gereçleri arasında yeraldığını ifade eden Umay, “Özellikle kırsal kesiminde buzdolabı olmadığından gıda ürünleri çömleklere konulup, toprak altında muhafaza edilirdi. Çömlekten tabaklarda yemek yenirdi. Düğünlerde gelin eve getirilince çömlek kırıldığını bilmeyen yoktur. Önceden insanlar hep çömlek kapları kullanıyordu. Plastik ve alüminyum kaplar yoktu. Topraktan yapılan kaplar, sağlıklı olduğu için çok tercih ediliyordu. Şimdiki kuşaklar çömleğin verdiği tadı bilmiyor.” ÇÖMLEKTEN GÜVEÇ KAPLARI SATIŞI ARTTI Yılların esnafı Adem Umay, günümüzde artık çömleklerin de tercih edilen mutfak eşyaları arasına girmesinin sevindirici olduğunu söyledi. Vatandaşların odun fırınlarına yemek vermek için güveç kaplarını tercih ettiğini kaydederek şöyle devam etti: “Son zamanlarda yoğurt yapımı, yemek tavası, balık için çömlek, hatta su testisi isteyenler oluyor. Çömlek yemeğinin tadını alanlar bize uğruyor. Eskiye rağbetin artması bizi sevindiriyor” dedi. Sattıkları çömleklerin genellikle Nevşehir’de yapıldığını kaydeden Umay, şöyle devam etti: “Su ibriği, her türlü yemek tencere ve tavaları, yoğurt küpü ve tavası, balık tavası, tabaklar, taslar, sütlaç kapları, sarma-dolma kapakları, peynir-salça küpü, çiğ köfte leğeni satıyoruz. Çömlek fiyatları Türlerine göre 5 lira ile 40 lira arası değişiyor.  Adana’da en fazla yoğurt küpü, balık tavaları, güveç tavaları tercih ediliyor.”