DİSK-AR: Yeni tüketim kalıpları dar gelirlinin enflasyonunu artırdı!

DİSK-AR, eski tüketim kalıplarına göre yüzde 110 olan en düşük gelir grubun mayıs 2024 gıda enflasyonunun yeni kalıba göre yüzde 125’e yükseldiğini açıkladı.

TÜİK, Hanehalkı Bütçe Araştırması’ndan elde edilen Hanehalkı Tüketim Harcaması (2023) araştırmasını 11 Haziran 2024’te yayımladı. Hanehalkının ve fertlerin tüketim harcamalarını gelir gruplarına ve temel gelir kaynağına göre ölçen araştırmanın sonuçları ile Tüketici Fiyat Endeksi’nin hesaplamasında kullanılan maddelerin seçimi yapılıyor ve madde gruplarının ağırlıkları elde ediliyor. Hanehalklarının tüketim kalıplarını ortaya koyan araştırma enflasyon ölçümü açısından hayati öneme sahip. DİSK’in internet sitesindeki açıklamada, araştırma sonuçlarına göre Türkiye’de hanehalklarının bütçelerinden en çok pay ayırdığı harcama grubu yüzde 23,9 ile konut ve kira olduğu kaydedildi. Hanehalkı bütçelerinden en yüksek payı alan ikinci harcama grubu yüzde 21,9 ile ulaşma olurken üçüncü harcama grubunu ise yüzde 20,6 ile gıda ve alkolsüz içecekler oluşturdu. Böylece konut ve ulaştırmada yaşanan yüksek fiyat artışları sonrası, 2022’de hanehalkı bütçelerinden en yüksek payı alan harcama grubu olan gıda ve alkolsüz içecekler üçüncü sırada yer aldı. Dar gelirlilerin gıda harcamalarına ayırdıkları pay yüzde 28-37 bandında! Hanehalkı tüketim harcamaları gelir gruplarına ve temel gelir kaynağına göre farklılık gösteriyor. Düşük gelirli grupların gıda ve alkolsüz içecekler gelir grubuna bütçelerinden ayırdığı pay yüksek gelir gruplarınına göre oldukça yüksek. Türkiye ortalamasında yüzde 20,6’lık tüketim payına sahip gıda ve alkolsüz içecekler harcama grubunun en düşük gelirli yüzde 20’lik gruptaki payı yüzde 36,6’ya yükselirken, en yüksek gelirli yüzde 20’lik grupta yüzde 14,5’e geriliyor. Başka bir deyişle, en yoksul gelir grubu her 100 TL’sinin 37 TL’sini, en zengin yüzde 20’lik gelir grubu ise her 100 TL’sinin 15 TL’sini gıdaya ayırıyor. Böylece gıda harcamalarına en yoksul gelir grubu, en zengin gelir grubunun 2,5 kat daha fazla pay ayırıyor. En yoksul yüzde 20’lik grup, gıda ve alkolsüz içeceklere bütçesinin yüzde 36,6’sını ve konut ve kiraya ise yüzde 23,9’unu ayırıyor. İkinci en yoksul yüzde 20’lik gelir grubunda gıda ve alkolsüz içeceklerin payı yüzde 28,8 iken konut ve kiraya ayrılan pay yüzde 29,2’dir. Buna karşın en zengin yüzde 20’lik grup ise gıda ve alkolsüz içeceklere yüzde 14,5’lik ve konut ve kiraya yüzde 21’ini ayırmaktadır. Başka bir deyişle en yoksul yüzde 20’lik grup, gelirinin yüzde 66’sınıi barınma ve gıda gibi zorunlu harcamalara ayırırken en zengin gelir grubunda bu oran yüzde 35 civarında kalıyor. Hanehalkı tüketim harcama kalıplarındaki değişim gelir gruplarının enflasyonunu da ciddi biçimde etkiliyor. Nitekim son harcama kalıplarına göre düşük gelir gruplarının enflasyonu ciddi biçimde arttı. TÜİK tüketim kalıplarının güncellenmesinin ardından en düşük düşük gelirlilerin gıda enflasyonu 15 puan arttı. 2022 tüketim kalıplarını kullanarak hesapladığımız ve 3 Haziran 2024’te yayımladığımız enflasyon haber bülteninde düşük gelirlilerin gıda enflasyonu yüzde 86-110 bandında iken 2023 tüketim kalıplarına göre düşük gelirlilerin gıda enflasyonu yüzde 97-125 bandına yükseldi. 2023 hanehalkı tüketim kalıplarını kullanarak yaptığımız yeni hesaplamaya göre Mayıs 2024’te ortalama gıda enflasyonu yüzde 70,1 iken emeklilerde gıda enflasyonu yüzde 96,7’dir. Üçüncü yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 78,3 olurken, düşük gelirli ikinci yüzde 20’lik grubun gıda enflasyonu yüzde 98,1 ve en yoksul yüzde 20’lik gelir grubun gıda enflasyonu ise yüzde 124,6 oldu. Yeni tüketim kalıplarına göre dördüncü (yüksek) yüzde 20’lik gelir grubunun gıda enflasyonu yüzde 68,4 iken, en yüksek gelir grubunun gıda enflasyonu ise yüzde 49,4. Böylece eski tüketim kalıplarına göre 51,1 olan zenginlerin gıda enflasyonu gerilemiş oldu. Yeni hanehalkı tüketim kalıplarına göre yüksek gelir gruplarının gıda enflasyonu gerileme eğiliminde iken düşük gelir gruplarının gıda enflasyonunda ciddi bir yükselme söz konusu.