Robotun vergisini kim ödeyecek?

  Dünya fabrikalardan sonra ofisleri paylaşmaya hazırlandığımız robotların vergisini konuşuyor. Dünyadaki ‘Robot vergisi olmalı mı’ tartışmasına KPMG Türkiye Vergi Bölümü Başkanı Abdulkadir Kahraman yanıt verdi: Robotlar resmen ‘elektronik kişi’ olarak tanımlanırsa robot vergisi de gündeme gelecektir. Günlük hayat teknolojiyle evrilirken; robot, bot, insansılar ve yapay zekâ gibi teknoloji ürünlerinin iş hayatının içinde aktif olarak yer almasına az kaldı. Küresel iş dünyası, artık çok yakımızda olan dijital hayatın sosyal ve ekonomik kurgusunu sorguluyor. KPMG Türkiye Vergi Bölüm Başkanı, Şirket Ortağı Abdulkadir Kahraman, dünyadaki dijital ekonomiye geçiş ve robotların vergilendirilmesi tartışmasına dikkat çekerek, “Ekonomik hayatın içine girmeye başlayan robotlar nedeniyle dünyada böyle bir gündem var. Robotların ‘elektronik kişi’ olarak sınıflandırılması halinde bir ‘robot vergisi’nden söz etmek mümkün olur” dedi. Kahraman, dünyadaki robot vergisi tartışmasını yorumladı. Robotların vergilendirilmesi konusunun Microsoft kurucusu Bill Gates’in önerisi ile gündeme geldiğini ve Avrupa Parlamentosu’nda tartışıldığını vurgulayan Kahraman, şunları söyledi: “Bill Gates yürürlüğe konulacak bir robot vergisinden elde edilecek gelirin, yaşlılara bakım veya ihtiyaç sahibi okul çağı çocukları için finans kaynağı olarak kullanılabileceğini söyledi. Gates’in yaklaşımı, işçiler gibi robotların da elde ettiği gelirin ücret üzerinden vergilendirilmesini amaçlıyor. Önerisinin nedenini ‘Bir işçi fabrikada çalışması karşılığı 50 bin dolarlık gelir kazanıyorsa, bu gelirin vergilendirildiğini ve eğer bir robot aynı şeyi yapıyorsa robotun da benzer şekilde vergi ödeyeceğini düşünürsünüz’ diye açıklıyor. Bu teorik veya felsefi bir tartışma değil. Konu 2017’de Avrupa Parlamentosu gündemine geldi. Parlamentoya sunulan taslak metinde robotların ‘elektronik kişiler’ olarak sınıflandırılması ve elektronik kişi sayılan robotların sahiplerinin veya işverenlerinin vergi ödemekle yükümlü kılınması öneriliyordu. AP, bir robot yasası düzenlenmesine ‘evet’ dedi ama ‘robot vergisi’ getirilmesini reddetti. Ancak bu, ‘elektronik kişi’ tanımına dayalı robot vergilemesinin ileride gündeme gelmeyeceği anlamına gelmiyor. Robotların, insanların işlerini ve mesleklerini ciddi oranda tehdit ettiği zaman robot vergisi yükümlülüğü tekrar gündeme gelecektir.”   Sophia mükellef ama Suudiler’de gelir vergisi yok   ‘Kişi’ tanımlamasının ardından farklı sosyal ve etik düzenlemelere de ihtiyaç olacağını belirten Kahraman şöyle devam etti:   “Çünkü verginin süjesi ‘kişi’. ‘Gerçek kişi’ veya ‘anonim şirket / limited şirket gibi tüzel kişi’ gelir elde edebilir. Yani gerçek kişi, emek karşılığı gelir elde ederse ‘ücret geliri’, kurum gelir elde ederse ‘ticari kazanç’ olur. Diğer bir deyişle, robotlar kişi olarak tanımlanmadığı sürece, şirketlerin aktifinde yer alan bilgisayarlar gibi demirbaş muamelesine tabi tutulacaklar. Kişi olarak tanımlanırsa bu sefer geliri kim elde etmiş sayılacak, robot mu, sahibi mi? Robot kendi gelirini mi harcayacak? Bu sorulara mevcut yasal altyapı ile cevap vermek zor. Ekonomik, sosyal ve etik tanımlamalar içeren yasal düzenlemelere ihtiyaç var. Suudi Arabistan’daki bir iş zirvesinde vatandaş olarak tanıtılan robot Sophia, Suudi vatandaşlarla aynı özlük haklarına sahip oldu. Bu durumda Sophia gelir vergisi ödemek zorunda. Ama Suudi Arabistan’da gelir üzerinden alınan vergi yok. Tabii bir de Sophia’nın çalışma iznine sahip olup olmadığını bilmiyoruz.”   Teknoloji ülkelerinde durum ne?   Güney Kore: Hükümet 2017’de ‘robot vergisi’ni vergi tasarısına aldı. Öneri kabul edilip yürürlüğe girerse dünyanın ilk ‘robot vergisi’ haline gelecek. Bu öneri, robotik teknolojilerine yatırım yapan mükelleflere uygulanabilecek vergi teşviklerinin azaltılmasını içeriyor.   AB: Avrupa Parlamentosunun robotlar için yasal çerçeve hazırlanması hukuk devleti ve mülkiyet hakkının korunması açısında çok büyük öneme sahip. Parlamentoya önerilen ve reddedilen robot vergisi daha çok robot kullanımı ile oraya çıkan istihdam kayıplarına dayalı sorunları yönetmeyi amaçlıyor.   ABD: Tam tersi bir sermaye yatırımı olarak 2017 yılı sonunda yürürlüğe giren ‘Vergi İndirimi ve İşgücü Yasası’ makine ve teçhizat alımlarına yüzde 100 indirim imkânı tanıdı. ABD’nin gündeminde böyle bir vergi yok.